PARALEL YOLCULUKLAR

Özet:
BİRİNCİ BÖLÜM
Balıkesir (Palaikytro) Köyü:
Balıkesir köyü 1974 yılındaki çatışmalardan sonra Kıbrıs’ın Kuzeyinde bugünkü KKTC hudutları dahilinde kalan eski bir Rum köyüdür. Köy halkı 1974 öncesindeki yaşamlarından kesitler sunar, iyi kötü kendi hallerinde aileleri ile yaşamaya çalıştıklarını belirtirler.
1974 savaşı başladığı andaki ilk izlenimlerini anlatırlar. İzlenimler çeşitli insanların ağzından sırayla anlatılmaktadır. Adanın güney tarafına göç edenler olduğu gibi; hayvanlarını bırakmaya içi el vermeyip köyde kalanlar da vardır aralarında. Köy, ilerleyen Türk ordusu ve mücahitler tarafından esir alınır. Köyde kalan belli yaşın altındaki erkekler esir alınır. Kadın ve çocukların bazıları da serbest bırakılır. Serbest bırakılıp evine dönenlerin bazıları bir süre sonra milisler tarafından çeşitli kötü muamele ve öldürmeye maruz kalır. Bu tip deneyimler çeşitli karakterlerin bakış açısı ile sıra ile yansıtılır.

Atlılar, Muratağa, Sandallar Köyleri:
Birbirine çok yakın olan bu üç küçük Türk köyü, 1974 yılının savaşında Rumlar karşısında esir konuma düşmüşlerdir. Rumlar, köyün belli bir yaş grubu üzerindeki erkeklerini esir kampına götürmüşlerdir. Geri kalan kadınlar evlerine dönmek üzere serbest bırakılır. Ancak bir süre sonra köydeki bütün kadın ve çocuklar Rumlar tarafından toplu olarak katledilirler. Acılı hikaye, şans eseri saklanarak hayatta kalan yaşlı erkeklerin ya da esir kampında olup da hayatını bu sayede kurtaran erkeklerin gözünden anlatılmaktadır. Erkekler katliamı nasıl duyduklarını, çoluk çocuğa ait mezarların açılmasını, katliamdan sonra hayatlarını nasıl sürdürdüklerini, karşılaştıkları ruhsal zorlukları anlatmaktadırlar.

İKİNCİ BÖLÜM:
Şirinin Hikayesi:
Şirin 1974 yılında henüz altı yaşında iken babasını kaybeden bir kadın. Şirinin bugünkü öğretmen, anne, şair rolleri ile birlikte babasına ve savaş zamanına dair hatırladığı deneyimleri izleriz. Babasız büyümenin sancılarını ve hayatını devam ettirip ayakta kalma hususundaki mücadelesini izleriz.

Panayota’nın Hikayesi:
Panayota’nın kocası savaş nedeni ile hala daha kayıp konumundadır. Panayota kocasını kaybettikten sonra adanın güneyine göç etmiş ve küçük yaştaki çocukları ile hayatta kalma mücadelesi vermiştir. Panayota bu konudaki sıkıntılarını aktarmaya çalışır.

Saim’in Hikayesi:
Saim 1974 yılındaki Limasol çatışmaları esnasında bacaklarını kaybetmiştir ve o günden bugüne değin tekerlekli sandalyeye mahkumdur. Saim nasıl sakatlandığını, nekahat dönemini, kendini nasıl topladığını ve hobilerini nasıl devam ettirdiğini anlatır. Saim tekne ile denize çıkıp balık avlamakta, sakatlar için kurulan bir hayır derneğinde yönetim kurulu üyeliği yapmaktadır. Ortaya çıkan tabloda her şeye rağmen ayakta kalmaya çalışan, hayata karşı olumlu yaklaşmaya çalışan diri bir insan manzarası vardır.

Michalis’in Hikayesi:
Michalis 1974’te bacaklarından sakat kalmış ve tekerlekli sandalyede hayatını idame ettirmek zorunda kalmıştır. Michalis’in nasıl sakatlandığı, bugün hayatını devam ettirme koşulları, toplumun ona karşı geliştirdiği önyargılara karşı tutumu hikayenin belkemiğini oluşturmaktadır. Michalis tekerlekli sandalyesi ile şehir içindeki mitinglere gitmekte marketten alışveriş yapmaktadır.

Salih’in Hikayesi:
Salih’in babası 1950’lerde o daha küçük bir çocukken Rumlar tarafından öldürülmüştür. Kendisi Rumlar tarafında evinden göç ettirilmek zorunda bırakılmıştır. Salih bütün bunlara rağmen etnik kin hususunda düşüncelerini açıklamaya çalışır ve intikam duyguları hususunda pek de olumlu tavır içinde bulunmadığını belirtir. Salih’in gündelik hayatında onu resim yaparken izleriz. İki toplumun üyelerinin ortaklaşa oluşturduğu bir koroda Rumlarla beraber şarkı söylediğini, korodaki deneyimlerini anlatır. Koro İstanbul’da seyirci karşısında performans sergilerken onu izleyerek bölümü bitiririz.

Yönetmen Görüşü:
Paralel Yolculuklar, Kıbrıslı Rum Yönetmen Panicos Chrysanthou ile birlikte Kıbrıs adasında Türk ve Rum haklarının geçmişteki çatışmalar esnasında yaşadıkları bireysel ve toplu sıkıntıları kaydetmek üzere başladığımız bir belgesel projesi. Bir önceki filmim Filler ve Çimen’de Türkiye’yi derinden etkileyen yapısal çürümeye ve sosyal alana dokunmuştum. Filmografimin o noktasında doğduğum, tanıdığım, sıkıntılarına şahit olduğum yer Kıbrıs’ın yakın geçmişi, etnik geriliminin insani sonuçları hakkında da bir söz söylemem gerektiğini hissettim. Geçmişin acılarını geleceği inşa ederken nasıl kullanacağımız meselesi ilgimi her zaman çekmiştir. Geçmişin acılarına saplanıp kalmadan onlara berrak bir gelecek kurmak üzere nasıl yaklaşabileceğimiz bu işe kalkıştığım zaman beni ve Panicos Chrysanthou’yu bekleyen sorunlardan biriydi. Panicos Chrysanthou ile ayrı ayrı, farklı zamanlarda, arada gidiş geliş, geçiş izni olmayan Türk ve Rum bölgelerinde çekim yapacak ve daha sonra eğer buluşabilirsek ne yapacağımıza karar verecektik. Aslında belirsizlik çalışmada esas olan şeydi. Hatta tek şeydi. Çalışmada benzer durum ve karakterlerin üzerine gitmek, daha sonra çekilen malzemeyi bir araya getirmek gibi bir yöntem izlenecekti. Açık, olabildiğince mesafeli, dürüst, sorular sormaktan çekinmeyen bir tavır içinde çekimlere başlamak ve sonuna dek öyle devam etmek gerektiğini düşünüyordum. O dönemde (2002) adada Türk ve Rum kesimlerini birbirinden ayıran sınırın öteki tarafına geçiş politik durum nedeni ile mümkün olmaması nedeni ile projeyi beraber yürüttüğümüz Panicos Chrysanthou ile çalışma esnasında hiç görüşmeden çekimleri yapmak zorundaydık. Feza Çaldıran kariyerinin ilk görüntü yönetmenliğinde bu çetin ve gerilla tarzında yapılacak iş için bana yardımcı olmayı kabul etti, Yapıma yardım eden Mehmet İncirli’nin de işe katılması ile ben dahil üç kişilik bir ekip ve tek bir binek aracı ile üç haftalık bir süre için çekime sürecine koyulduk. Çekimler iyisi ve kötüsü ile birikmeye başlayınca içimde hissettiklerim bazen bir rüyaya, çoğu zaman kabusa dönüşüyordu. Çocukluğumda yaşadığım Limasol’daki mahalleden tanıdığım üç yaşındaki bir çocuğun Atlılar, Muratağa, Sandallar katliamında can verdiğini yirmi yedi yıl sonra ölenlerin fotoğraflarını görünce yeniden hatırladım. Beynim yıllar içinde bu olayı silmişti. Kaldığımız otel odasının tavanını uykusuz biçimde seyrettiğim geceleri hala daha hatırlıyorum. Ertesi gün kime, hangi soruları, nasıl soracaktım? Hangi çukur, hangi karabasan, hangi umut, hangi neşe ile karşılaşacaktım? Çok sıcak havada, üç haftalık çekimden sonra programı zamanında bitirdik. Feza Çaldıran ile bir buçuk ay sonra başlayacağımız Çamur filmine hazırlık yapmak üzere İstanbul’a geri döndüm. Paralel Yolculukların çekim sonrası işlemleri (yine o yaz, belgeselden iki ay sonra çektiğim) Çamur adlı Kıbrıs’la ilgili ilk kurmaca filmimin çekim sonrası işlemleri İtalya’da bitirildikten sonra İstanbul’da yapıldı. Paralel Yolculuklar’ın kaba kurgusunu konuşmak için Panicos Chrysanthou ile aylar sonra 2003’ün nisan ayında Roma’da buluştuk. Paralel Yolculuklar’ın kurgusuna nasıl yaklaşacağımızı konuşurken Kıbrıs’ta yirmi dokuz yıl sonra sınır kapılarının ilk kez açıldığı haberi geldi.